Η Ευρώπη μπροστά σε μεγάλες αποφάσεις
Άρθρο της Λούκας Τ. Κατσέλη στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ – 16 Ιουλίου 2011. Τον Ιανουάριο του 2011, με αφορμή τις εργασίες του Euro-50 Group που έγινε στην Αθήνα με τη συμμετοχή 50 επιφανών οικονομολόγων, ευρωπαίων τραπεζιτών και αξιωματούχων, είχα τονίσει ότι η κρίση χρέους της χώρας μας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με μέτρα που θα πάρει η Ελλάδα, αλλά θα εξαρτιόταν καθοριστικά από τις αποφάσεις που έπρεπε να ληφθούν άμεσα σε επίπεδο Ευρωζώνης. Είχα τότε επισημάνει την ανάγκη α) επιμήκυνσης του χρόνου εξόφλησης του δανείου, β) μείωσης του κόστους δανεισμού και γ) ενίσχυσης του ρόλου του Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, δίνοντάς του τη δυνατότητα να παρεμβαίνει στην πρωτογενή και τη δευτερογενή αγορά ομολόγων.
Επτά μήνες μετά, παρόλο που η χώρα μας υλοποιεί τις δεσμεύσεις του Μνημονίου και ψήφισε τόσο το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα όσο και τον εφαρμοστικό νόμο, βρισκόμαστε και πάλι σχεδόν στο ίδιο σημείο.
Η πρόταση για ενεργοποίηση του Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας και η δυνατότητα είτε ανταλλαγής ομολόγων από το ίδιο το Ταμείο είτε επαναγοράς απευθείας από τη χώρα μας, σε τιμές χαμηλότερες από την ονομαστική τους αξία, μπήκε ξανά στο τραπέζι του διαλόγου. Ανεξαρτήτως του σχεδίου που θα επιλεγεί, η διαχειρισιμότητα του χρέους και η έξοδος από την κρίση θα εξαρτηθούν καθοριστικά από την ικανότητά μας να εξυπηρετούμε, χωρίς πρόβλημα, τα συμφωνηθέντα τοκοχρεολύσια τα επόμενα χρόνια, που θα εξαρτηθεί καθοριστικά από το ύψος του επιτοκίου, το χρόνο αποπληρωμής και το ρυθμό ανάκαμψης της οικονομίας.
Οι όποιες τελικές αποφάσεις πρέπει να ληφθούν το γρηγορότερο δυνατό. Η παράταση της χρηματοπιστωτικής αστάθειας αναστέλλει τις επενδύσεις, μειώνει την αγοραστική ζήτηση, τα έσοδα και τις ασφαλιστικές εισφορές. Τελικά βαθαίνει την ύφεση και διογκώνει την ανεργία. Το έργο αυτό το ξαναζήσαμε το τελευταίο εξάμηνο.
Αν, πριν τη ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, οι Ευρωπαίοι εταίροι απαιτούσαν από το πολιτικό σύστημα της χώρας μας να βάλει στην άκρη μικροκομματικές σκοπιμότητες και να επιδείξει συναίνεση στο «κοινό καλό», που δεν ήταν άλλο από την αποφυγή χρεοκοπίας της χώρας μας, σήμερα, είναι οι ίδιοι που αρνούνται να συναινέσουν σε μία βιώσιμη θεσμική λύση που θα αποτρέψει τη χρεοκοπία του ίδιου του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Η αδυναμία λήψης αποφάσεων και ουσιαστικής θεσμικής επίλυσης της κρίσης, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε συγκρουόμενα συμφέροντα που αναπτύσσονται εντός της ευρωζώνης.
Από τη μία, η ανεξέλεγκτη ισχυροποίηση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου αποτελεί σημαντικό μοχλό επηρεασμού κυβερνήσεων και επομένως και των ίδιων των εξελίξεων. Πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες παραμένουν εκτεθειμένες σε τοποθετήσεις όχι μόνο σε ελληνικά, ισπανικά, ιταλικά και πορτογαλικά ομόλογα, αλλά και σε άλλα σύνθετα τοξικά προϊόντα. Άλλοι πάλι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και hedge funds, ακόμα και τμήματα ή θυγατρικές τραπεζών, έχουν ποντάρει, μέσω των CDS, στην χρεοκοπία χωρών όπως η Ελλάδα, και ωθούν προς μία τέτοια κατεύθυνση. Η επιλογή, επομένως, της όποιας λύσης, π.χ. «κουρέματος», «επιλεκτικής χρεοκοπίας» κλπ., άλλους ωφελεί και άλλους όχι.
Από την άλλη, το λεγόμενο παραγωγικό κεφάλαιο, φαίνεται αδύναμο, στην παρούσα τουλάχιστον φάση, να αναπτύξει μία ισχυρή φωνή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι για βιώσιμες λύσεις. Η πιστωτική στενότητα έχει αυξήσει την εξάρτηση πολλών, άλλοτε κραταιών βιομηχανιών από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, που παραμένει ο βασικός τροφοδότης ρευστότητας στην αγορά.
Την ίδια στιγμή, η ανεμική ανάπτυξη, λόγω της έλλειψης ρευστότητας, και η έκρηξη της ανεργίας σε πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε. δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο ελλειμμάτων, χρέους και ύφεσης. Τα θύματα αυτού του φαύλου κύκλου είναι τα εκατομμύρια άνεργοι, οι εργαζόμενοι και συνταξιούχοι που πληρώνουν το τίμημα της κρίσης.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καλούνται επομένως να αποφασίσουν «με ποιους θα πάνε» και «ποιους θα αφήσουν». Καλούνται να εκπροσωπήσουν επάξια τους ευρωπαίους πολίτες, βάζοντας και πάλι στο επίκεντρο της πολιτικής τα μεγάλα ζητήματα που δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς με την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος: τη διατήρηση και δημιουργία θέσεων εργασίας, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ε.Ε., τη προώθηση της καινοτομίας, τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, την προώθηση μιας πράσινης βιώσιμης αναπτυξιακής ευρωπαϊκής δυναμικής.
Απαιτούνται τολμηρές πολιτικές αποφάσεις. Πέρα από τη δημιουργία ενός μόνιμου θεσμού διαχείρισης κρίσεων και ενός αποτελεσματικά ρυθμισμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος, απαιτούνται νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως η έκδοση ευρωομολόγου, η εναρμόνιση φορολογικών πολιτικών με εξάλειψη των φορολογικών παραδείσων, η διοχέτευση αναγκαίων πόρων σε παραγωγικές επενδύσεις, και η σύναψη ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου με ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης και αποτελεσματική ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας. Αυτές είναι οι μεγάλες αποφάσεις που αν σήμερα δεν ληφθούν, τότε η κρίση θα βαθαίνει με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις για την Ευρώπη και τους λαούς της.
Leave a Reply