Ομιλία Λ. Τ. Κατσέλη, Προέδρου της Εθνικής Τράπεζας και της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών στο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Κοιν.ΣΠΕ. 9-6-2016
«Η συμβολή των Κοι.Σ.Π.Ε. στη διαμόρφωση του οικοσυστήματος της κοινωνικής οικονομίας & επιχειρηματικότητας»
Αθήνα, Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016
Αμφιθέατρο Τεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου
Κύριε Πρόεδρε της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Κοιν.ΣΠΕ.,
Εκπρόσωποι Φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας,
Κυρίες και Κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά συμμετέχω στο Συνέδριο που διοργανώνει η Πανελλήνια Ομοσπονδία ΚΟΙΣΠΕ με θέμα τη συμβολή των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας στη διαμόρφωση και ανάπτυξη του οικοσυστήματος της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας στη χώρα μας.
Είναι ιδιαίτερη η χαρά, διότι έχω συνδεθεί προσωπικά με τη δημιουργία του θεσμικού πλαισίου της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας στη χώρα μας, όταν το 2011 στο Υπουργείο Εργασίας εισηγηθήκαμε και η Βουλή ψήφισε το Νόμο 4019/2011.
O Νόμος 4019/2011 εισήγαγε µια καινοτόµο παράµετρο στις σχέσεις Κράτους-κοινωνίας-ιδιωτικού τοµέα και στην χώρα μας σε μια περίοδο κατά την οποία τα σημάδια της κρίσης είχαν αρχίσει να γίνονται έντονα.
Τρεις ήταν οι κεντρικοί του στόχοι:
α) Η δηµιουργία θέσεων εργασίας και η κοινωνική ένταξη ευάλωτων οµάδων
β) η κάλυψη κοινωνικών αναγκών, ειδικότερα µέσω της ενίσχυσης της κοινωνικής και αλληλέγγυας επιχειρηµατικότητας και της κοινωνικής καινοτοµίας και
γ) η ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής
Ο τομέας της Κοινωνικής Οικονομίας γνωρίζει σήμερα σημαντική ανάπτυξη, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δραστηριοποιούνται σήμερα περίπου 2 εκατομμύρια επιχειρήσεις Κοινωνικής Οικονομίας κάθε μορφής, δηλαδή το 10% περίπου του συνόλου των επιχειρήσεων.
Πάνω από 11 εκατομμύρια άτομα – το 6% του συνόλου των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση – εργάζονται σε επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί τον τοµέα αυτό ως προνοµιακό πεδίο εφαρµογής πολιτικών για την απασχόληση, την τοπική ανάπτυξη, την καταπολέµηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού. Ένας τομέας o οποίος ανοίγει νέες διεξόδους επιχειρηµατικής δράσης, ενώ δηµιουργεί προϋποθέσεις επένδυσης στο λεγόµενο «κοινωνικό κεφάλαιο» και στην κοινωνική καινοτοµία. Στο πλαίσιο, άλλωστε, της Στρατηγικής για την «Ευρώπη 2020», η κοινωνική οικονομία και καινοτοµία αποτελούν ξεχωριστή πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής µε στόχο τη συγκέντρωση όλων των φορέων της κοινωνίας των πολιτών και την αξιοποίησή τους προς µια δυναµική, επιχειρηµατική και καινοτόµο Ευρώπη.
Πέρα και πάνω όμως από τους αριθμούς, το οικοσύστημα της Κοινωνικής Οικονομίας, όλοι εσείς οι φορείς και τα μέλη του, υπηρετείτε αρχές και διαπνέεστε από αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η κοινωνική συνοχή, η κοινωνική υπευθυνότητα, η συμμετοχική δημοκρατική διακυβέρνηση.
Είναι αυτές οι αρχές και αξίες που ανέδειξαν, εν μέσω της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, τον σπουδαίο ρόλο της Κοινωνικής Οικονομίας, ως σταθεροποιητικό παράγοντα αλλά και συντελεστή βιωσιμότητας τόσο για τις τοπικές, όσο και τις εθνικές οικονομίες.
Επιτρέψτε μου να αναφέρω τρεις σημαντικές προκλήσεις που έχει μπροστά του ο τομέας της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας στη χώρα μας:
Πρώτη πρόκληση, η αποτελεσματική ενίσχυση και αναβάθμιση του κοινωνικού κεφαλαίου.
Οι φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας έχουν δύο μοναδικά χαρακτηριστικά:
- Πρώτον, ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας τους είναι συμμετοχικός και το μεγαλύτερο μέρος των κερδών επανεπενδύεται για την εκπλήρωση των σκοπών τους.
- Δεύτερον, η φύση των υπηρεσιών που προσφέρουν είναι τέτοια ώστε αφενός ανταποκρίνονται στις ανάγκες του συνόλου της κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών των πλέον ευπαθών ομάδων τμημάτων της κοινωνίας, αφετέρου επιδιώκουν και δίνουν έμφαση σε ευρύτερες υπηρεσίες γενικού συμφέροντος, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η παιδική μέριμνα και άλλες.
Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά σφυρηλατούν σχέσεις εμπιστοσύνης στην οικονομία και την κοινωνία, καθώς συνεπάγονται δραστηριότητες οι οποίες στηρίζονται στη συνεργασία και τη συμμετοχή των εταίρων. Οι φορείς, επομένως της Κοινωνικής Οικονομίας, μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του κοινωνικού κεφαλαίου, το οποίο στη χώρα μας έχει πολύ μεγάλη σημασία, ως συντελεστής που αυξάνει την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία στις συναλλακτικές δραστηριότητες και μειώνει το κόστος χρηματοδότησης.
Δεύτερη σημαντική πρόκληση, η ανάπτυξη κατάλληλων, έξυπνων καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων, τα οποία θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας.
Το να δημιουργείται το θεσμικό πλαίσιο για έναν τομέα, χωρίς να προβλέπονται κατάλληλες δομές χρηματοδότησης, ώστε να διασφαλίζεται βιωσιμότητα στη λειτουργία, συνιστά κλασική θεσμική ανεπάρκεια στη νομοθέτηση αλλά και στην εφαρμογή μιας πολιτικής.
Όταν συντάσσαμε το νόμο 4019/2011 προβλέψαμε ακριβώς αυτή την ανάγκη. Ο νόμος, όπως ψηφίστηκε, στο άρθρο 9 προέβλεπε τη σύσταση Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας με Κοινή Υπουργική Απόφαση των συναρμόδιων υπουργείων. Είχαμε προβλέψει έτσι τον μηχανισμό χρηματοδότησης των φορέων που θα εντάσσονταν στο νέο, τότε, θεσμό της Κοινωνικής Οικονομίας .
Το σχέδιο της Υπουργικής Απόφασης το οποίο είχαμε επεξεργαστεί σε προχωρημένο τότε στάδιο, προέβλεπε ότι το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας θα χορηγεί μικροπιστώσεις, δάνεια ή και εγγυήσεις δανείων με ευνοϊκούς όρους προς τα νομικά πρόσωπα που εμπίπτουν στους σκοπούς σύστασης του Ταμείου, όπως είναι οι επιχειρήσεις από νέους/νεοεισερχόμενους στην αγορά, από γυναίκες, άνεργους και άλλες ειδικές ευπαθείς ομάδες καθώς και κοινωνικές επιχειρήσεις. Προβλεπόταν επίσης να παρέχονται υπηρεσίες συμβουλευτικής, αξιολόγησης, έρευνας και πληροφόρησης στην εκκίνηση και ανάπτυξη των επιχειρήσεων της Κοινωνικής Οικονομίας. Είχαμε εξασφαλίσει ακόμη και πόρους ύψους 100 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, σε συνδυασμό με ιδιωτικούς πόρους.
Δυστυχώς, μας πρόλαβε ο ανασχηματισμός, και η σύσταση και λειτουργία του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας δεν έγινε ποτέ. Σήμερα, ακούμε με ενδιαφέρον την προσπάθεια του Υπουργείου Εργασίας να συστήσει το Ταμείο αυτό, στα πρότυπα της προεργασίας που είχε γίνει το 2011, αξιοποιώντας και πρόσθετες σήμερα δυνατότητες που παρέχονται μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων.
Ένα νέο καινοτόμο χρηματοδοτικό εργαλείο, που στο εξωτερικό γνωρίζει τεράστια ανάπτυξη στο τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας, είναι οι διαδικτυακές πλατφόρμες συμμετοχικής χρηματοδότησης, οι πλατφόρμες crowdfunding όπως ονομάζονται. Με τρόπο απλό, ασφαλής και διαφανής χρηματοδότης μιας κοινωνικής επιχείρησης είναι “το πλήθος”, δηλαδή οι δεκάδες χιλιάδες πολίτες από κάθε γωνιά του κόσμου. Η μορφή αυτή της συμμετοχικής χρηματοδότησης μπορεί να έχει είτε μορφή επιχορηγήσεων – δωρεών, είτε επενδυτική μορφή, δηλαδή να παρέχει μικροπιστώσεις ή να δίνει τη δυνατότητα έκδοσης μικρο-ομολόγου ή να επιτρέπει τη συμμετοχή στα ίδια κεφάλαια της υπό χρηματοδότησης εταιρείας. Αυτή η μέθοδος χρηματοδότησης έχει δώσει τεράστια διέξοδο σε πολλές κοινωνικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό.
Στη χώρα μας, η Εθνική Τράπεζα εισήγαγε πρόσφατα αυτό το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο, μέσω της πλατφόρμας crowdfunding act4Greece. Είναι μία ηλεκτρονική, ιντερνετική πλατφόρμα που για δίνει τη δυνατότητα συγκέντρωσης πόρων από το «πλήθος», δηλαδή από κάθε ενδιαφερόμενο σε κάθε γωνιά του πλανήτη για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων δράσεων, συγκεκριμένων projects.
Οι δράσεις προτείνονται και υλοποιούνται από αξιόπιστους φορείς που έχουν τα εχέγγυα και την ικανότητα να τα φέρουν σε πέρας. Οι φορείς αυτοί μπορεί να είναι ΜΚΟ, εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις. Ό,τι ποσό μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει, ακόμη και από ένα ευρώ, έχει αξία. Έχει αξία, γιατί οι πόροι αυτοί στη συνέχεια διοχετεύονται σε συγκεκριμένες δράσεις που έχουν αναλάβει να υλοποιήσουν αξιόπιστοι φορείς υλοποίησης. Με πλήρη διαφάνεια και λογοδοσία.
Ο κάθε δωρητής επιλέγει τη δράση, στην οποία επιθυμεί να συνεισφέρει και έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί σε συνεχή βάση κατά πόσο η δράση πλησιάζει το στόχο συγκέντρωσης των απαιτούμενων πόρων, αλλά και να ενημερώνεται για το πώς στη συνέχεια υλοποιείται. Εάν μία δράση δεν συγκεντρώσει το απαιτούμενο ποσό και δεν μπορεί να υλοποιηθεί, τότε ο δωρητής μπορεί να ζητήσει να του επιστραφούν τα χρήματα που προσέφερε. Ανεξάρτητος ελεγκτής – και η Grand Thornton προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες της στο act4Greece – ελέγχει ότι οι δαπάνες που υλοποιούνται αντιστοιχούν σε αυτές που η κάθε δράση προέβλεπε.
Το act4Greece καλύπτει έργα σε 7 θεματικούς άξονες:
1) πρόνοια, υγεία και αλληλεγγύη,
2) κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα,
3) πολιτισμός και πολιτιστική επιχειρηματικότητα,
4) νεανική και καινοτόμος επιχειρηματικότητα,
6) έρευνα, εκπαίδευση και κατάρτιση και
Η ενίσχυση των δράσεων Κοινωνικής Oικονομίας και Επιχειρηματικότητας, μέσω του Προγράμματος act4Greece, αποσκοπεί στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών επιχειρηματικότητας και συνεργασιών, στηριζόμενων στη συλλογική δράση. Σε μία από τις υλοποιούμενες μάλιστα δράσης, την παροχή σχολικών γευμάτων στη Δυτική Αττική, χρηματοδοτούνται τοπικές Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, οι οποίες προετοιμάζουν και διανέμουν τα γεύματα στα σχολεία. Να ένα απτό, συγκεκριμένο παράδειγμα στήριξης της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας. Στο επόμενο πάνελ η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εργασίας θα έχει την ευκαιρία να σας αναπτύξει σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια τα δράση αυτή.
Η Εθνική Τράπεζα, σύντομα, όταν υπάρξει τα κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, θα μπορέσει να ενισχύσει την νεανική, κοινωνική και πολιτιστική επιχειρηματικότητα όχι μόνο με δωρεές αλλά και με μικροπιστώσεις και κεφαλαιοδοτήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, θα συνεργαστούμε και με το νέο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία, το EaSI, το οποίο περιλαμβάνει και τον άξονα «Μικροχρηματοδοτήσεις και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα» που διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων, καλύπτοντας με εγγυήσεις ένα ποσοστό των χορηγούμενων μικροδανείων και μειώνοντας έτσι το κόστος χρηματοδότησης.
Πριν λίγες ημέρες έληξε η προθεσμία υποβολής προτάσεων από φορείς στο act4Greece και η νέα πρόσκληση αναμένεται να βγει στον αέρα μετά το φθινόπωρο. Σας καλώ λοιπόν να μπείτε να ενημερωθείτε για το act4Greece και να εξετάσετε τρόπους συμμετοχής υποβάλλοντας τη δικής σας δράση.
Τρίτη σημαντική πρόκληση για τον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας είναι η αποτελεσματική οργάνωση και συνεργασία των φορέων της, ώστε να κερδίσουν εμπιστοσύνη και αξιοπιστία απέναντι στην κοινωνία και στους πολίτες.
Είναι αλήθεια, και είμαι βέβαιη ότι το γνωρίζετε, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρξε υπερεκμετάλλευση του θεσμού της Κοινωνικής Οικονομίας. Δημιουργήθηκαν κοινωνικές επιχειρήσεις εύκολα και γρήγορα χωρίς ουσιαστικό επιχειρηματικό πλάνο, χωρίς αποτελεσματική διάγνωση των αναγκών της κοινωνίας και της οικονομίας, χωρίς τα απαραίτητα εχέγγυα επαγγελματισμού, εξειδίκευσης και τεχνογνωσίας. Αποτέλεσμα να αποτύχουν και να καλλιεργηθεί μία καχυποψία, σε ορισμένες περιπτώσεις, της κοινωνίας για την αποτελεσματικότητα και την σοβαρότητα του όλου εγχειρήματος.
Χρειάζεται, επομένως, σωστή ενημέρωση, καταγραφή των φορέων κοινωνικής οικονομίας, εκπαίδευση και κατάρτιση.
Στο πλαίσιο αυτό, ομοσπονδίες και δευτεροβάθμιες οργανώσεις, μπορούν να παίξουν κρίσιμο και εποικοδομητικό ρόλο.
Σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο αυτό, πρέπει και μπορεί να παίξει το Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας. Το Μητρώο, το οποίο συστάθηκε με το νόμο 4019/2011, πρέπει να διενεργεί αποτελεσματικότερους επιτόπιους ελέγχους για τη διάγνωση του κοινωνικού σκοπού των εγγεγραμμένων κοινωνικών επιχειρήσεων και να χρησιμοποιεί κατάλληλα εργαλεία μέτρησης του κοινωνικού τους αντικτύπου. Επιπλέον, θα ήταν πολύ χρήσιμη η ανάπτυξη συστήματος πιστοποίησης των φορέων και επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, καθώς θα δημιουργούσε ένα αξιόπιστο πλαίσιο λειτουργίας τους προς την κοινωνία και τους χρήστες. Οι πιστοποιημένες επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας θα μπορούν σταδιακά να αποκτήσουν καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδοτικά κανάλια αλλά και να απολαμβάνουν μείωση του διοικητικού βάρους π.χ. σε διαδικασίες δημόσιων προμηθειών.
Κυρίες και Κύριοι,
Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας, η ενδυνάµωση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και η παροχή σύγχρονων, ποιοτικών και καινοτόμων κοινωνικών υπηρεσιών και αγαθών, μπορούν να αποτελέσουν την αφετηρία για ένα νέο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
Ο τομέας της Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας μπορεί να αποτελέσει ένα επιτυχημένο παράδειγμα αποδοτικών συνεργιών μεταξύ δημόσιου – ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών.
Η πρόκληση για να το πετύχουμε αφορά όλους μας.
Εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας.
Ευχαριστώ.
Leave a Reply