ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΗΣ ΛΕΙΒΑΔΑ 9.12.2019
Παρουσίαση Βιβλίου Εύης Λειβαδά-Ντούκα
«Στους Θρόνους της Αποκάλυψης: 7 Οκτωβρίου 1571, Ναυμαχία της Ναυπάκτου
«…κι εδόθη ο πόλεμος ο θαυμαστός και ο μέγας»
Ίδρυμα Θεοχαράκη, Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2019
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Οι προηγούμενοι ομιλητές παρουσίασαν με γλαφυρότητα τις ιστορικές μαρτυρίες, την μεγάλη προστιθέμενη αξία της αρχειακής έρευνας και την δύναμη της μυθιστορηματικής γραφής του νέου αυτού πονήματος της αξιοθαύμαστης συγγραφέως Ευρυδίκης Λειβαδά -Ντούκα, της αγαπημένης φίλης Εύης.
Το σημερινό είναι το τέταρτο ιστορικό μυθιστόρημα της Ευης που καλούμαι να παρουσιάσω μετά από το Fabula, που εκδόθηκε το 2004 από τις εκδόσεις Λιβάνη, «Στα Στενά της Χίμαιρας» το 2007 από τον Κέδρο και το «Στα Σκαλοπάτια τ’ Ουρανού» το 2014 πάλι από τις εκδόσεις Λιβάνη. Και στα 4 βιβλία, η Εύη καταφέρνει να συνεπάρει τον αναγνώστη με τις περιγραφές της, τον ποιητικό λόγο, την πλοκή του μυθιστορήματος, την ανάδειξη πολύτιμων ιστορικών στοιχείων που κανένας δεν γνώριζε ή δεν είχε ασχοληθεί να αναδείξει αλλά και με την φιλοσοφική οπτική γωνία με την οποία η συγγραφέας προσεγγίζει τα γεγονότα, πλάθει εικόνες και αναδεικνύει την βαθύτερη σημασία τους. Το ίδιο κάνει και σ’αυτό το εξαιρετικό βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας.
Έναυσμα γι αυτό το βιβλίο ήταν η ανακάλυψη, μέσα από την αρχειακή της έρευνα, ότι ο διαχρονικός ήρωας της, ο Juan de Fuca συμμετείχε στην Ναυμαχία ως ένας από τους piloti στην αρχιναυαρχίδα REAL υπό τον αυστριακό Don Juan.
Η ενασχόλησή της με τον de Fuca ξεκινάει το 1992. Ο Juan de Fuca έχει γίνει ο σύντροφός της για 27 ολόκληρα χρόνια. Αξίζει να αναδείξουμε τους σταθμούς αυτής της πορείας, γιατί τότε καταλαβαίνει κάποιος όχι μόνο την αξία της προσπάθειας και της έρευνας που έχει επιτελεσθεί αλλά και την ταύτιση της συγγραφέως με τους χαρακτήρες των έργων της, που την οδηγεί, μέσω αυτών, να εκπέμψει ευρύτερα κοινωνικά μηνύματα.
Η πρωτοποριακή έρευνα της Εύης για αυτόν τον άγνωστο Κεφαλονίτη θαλασσοπόρο άρχισε το 1992. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έρευνα χρηματοδοτείται όλα αυτά τα χρόνια με ίδιες δαπάνες, η έκδοση των δημοσιεύσεων της συνήθως από χορηγίες, ενώ τα βιβλία της διανέμονται συχνά δωρεάν με σκοπό την ευρύτερη διάδοσή τους.
Το πρώτο βιβλίο στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 2002 ως η πρώτη παγκόσμια μονογραφία με τον τίτλο «Juan de Fuca – Ο Κεφαλλονίτης τυχοθήρας του 16ου αιώνα» (έκδοση που χρηματοδοτήθηκε από τον Δήμο Ελειού-Πρόννων, Κεφαλληνίας και διενεμήθη δωρεάν).
- Το 2007 κυκλοφόρησε το ιστορικό μυθιστόρημα υπό τον τίτλο «Στα Στενά της Χίμαιρας- Ζωή και περιπέτειες του Έλληνα θαλασσοπόρου» από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ που παρουσιάσθηκε στην Αθήνα στις 25/1/2008 και τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού.
- Η μετάφραση του στα Αγγλικά, με τη χορηγία του Ιδρύματος Μαρία Τσάκου, πραγματοποιήθηκε από την κ. Ουρανία Κρεμμύδα και βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας ως η καλύτερη μετάφραση για το έτος 2017.Εκδόθηκε υπό την αιγίδα του Κέντρου Βυζαντινών και Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών του Queens University, NY ενώ η χορηγία της έκδοσης καλύφθηκε από την Ομοσπονδία ΟΔΥΣΣΕΥΣ (κι αυτό το βιβλίο διενεμήθη και διανέμεται δωρεάν) και παρουσιάσθηκε σε πανεπιστήμια τόσο στην Αμερική, όσο και στον Καναδά.
- Η μετάφραση στα Ισπανικά χρηματοδοτήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών (Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη) και πραγματοποιήθηκε από τον Ελληνιστή καθηγητή κ. Pedro Olalla.
- Τον Μάιο του 2014, στο 10ο Διεθνές Συνέδριο στην Κέρκυρα, ανακοίνωσε την μελέτη της με τίτλο «Συμμετοχή των Επτανησίων και κειμήλια της Ναυμαχίας του Lepanto στα Ιόνια». Μεταξύ άλλων, τεκμηρίωσε τη συμμετοχή του Juan de Fuca, καθώς και του τότε μοναχού-δασκάλου Γερασίμου Νοταρά, του μετέπειτα Αγίου Γερασίμου, σε αυτήν τη ναυτική σύγκρουση που καθόρισε το μέλλον ολόκληρης της Ευρώπης.
- Τον Αύγουστο του 2017 παρουσίασε σε τιμητική εκδήλωση στην Βουλή των Ελλήνων τη ζωή και τις δράσεις του Ιωάννη Φωκά και τα τεκμήρια που κατέθεσε καταγράφηκαν στα κοινοβουλευτικά Πρακτικά.
- Τον ίδιο μήνα έγιναν τα αποκαλυπτήρια στο κεντρικό λιμάνι του Αργοστολίου της προτομής του Juan de Fuca από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κεφαλληνίας, τον Υφυπουργό Εξωτερικών και τον Καναδό Πρέσβη και το λιμάνι του Αργοστολίου ονομάστηκε «Λιμάνι του Juan de Fuca». Η προτομή φιλοτεχνήθηκε από τον Ιωάννη Μπάρδη.
- Τον Απρίλιο του 2018 έγιναν τα αποκαλυπτήρια (και από το ΥΠΕΞ – μέσω του εκεί Προξένου μας) της δίδυμης, μεγάλων διαστάσεων προτομής του θαλασσοπόρου στο Μουσείο του Βανκούβερ (υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Simon Fraser, και με ενέργειες της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας ΟΔΥΣΣΕΥΣ).
- Στις 24 Απριλίου 2018 τα Ελληνικά Ταχυδρομεία, επιθυμώντας να τιμήσουν την μεγάλη αυτή προσωπικότητα, κυκλοφόρησαν γραμματόσημο αφιερωμένο σε αυτόν.
- Μετά τη συμμετοχή της στο παγκόσμιο συνέδριο του Valladolid εκπροσωπώντας την Ελλάδα τον Μάρτιο του 2018 με την ευκαιρία της 500χρονης επετείου του περίπλου του Magellan (Primus Circundedisti Me), η Πρεσβεία της Ισπανίας στην Αθήνα, η Casa Mediterraneo (του Υπουργείου Πολιτισμού Ισπανίας), το Ίδρυμα Cervantes και η Περιφέρεια των Ιονίων Νήσων χρηματοδότησαν ντοκιμαντέρ – ταινία που επικεντρώνεται στη ζωή και τα κατορθώματα του Juan de Fuca. Το ντοκιμαντέρ φέρει την υπογραφή του Pedro Olalla, προβλήθηκε το 2019 στο Alicante στην Ισπανία (στην ισπανική έκδοσή του), στην Εθνική Ταινιοθήκη Ελλάδος (στην Ελληνική), στην 16η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη (Ελληνική και Ισπανική και στο Buenos Aires (Διεθνές συνέδριο NOSTOS, 1/11/2019), ενώ θα συμμετάσχει στο NorthWest International Ducumentary Festival στον Καναδά και στο San Jose International Short Film Festival. Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Κεφαλλήνων και Ιθακησίων ΟΔΥΣΣΕΥΣ μαζί με το Ελληνοαμερικανικό Εθνικό Συμβούλιο χρηματοδότησαν την αγγλική έκδοση (μετάφραση και ντουμπλάρισμα) της ανωτέρω ταινίας ντοκιμαντέρ του Olalla με τίτλο «Χουάν ντε Φούκα. Αναζητώντας το Βορειοδυτικό πέρασμα» και αναμένεται η προβολή του στο Διπλωματικό Σώμα εντός της Ελλάδας, όσο και στο εξωτερικό (αρχικά σε Καναδά και ΗΠΑ).
- Τον Μάϊο 2018 μετείχε με ανακοίνωση στο ΙΑ΄ Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο με τίτλο: «Όταν ο Μεγάλος Πέτρος ‘συνάντησε’ τον Ιωάννη Φωκά», όπου παρουσίασε νέα ιστορικά δεδομένα για τον θαλασσοπόρο που τον βρίσκουν στην Αγία Πετρούπολη και στο Βατικανό. Έπεται επομένως συνέχεια…
Όπως βλέπουμε, η Εύη δεν αρκείται να γράψει ένα μυθιστόρημα για τον Juan de Fuca. Με δικές της πρωτοβουλίες αναδεικνύει τον Κεφαλλήνα θαλασσοπόρο σε παγκόσμια προσωπικότητα .Ανατρέπει με τις τεκμηριωμένες παρεμβάσεις της, πολιτικά υποκινούμενες παρερμηνείες. Επιβάλλει την αναγνώριση του έργου και της συμβολής του με την ανέγερση προτομών, την έκδοση σειράς γραμματοσήμων, την μετονομασία του λιμανιού του Αργοστολίου σε λιμάνι Juan de Fuca. Ένας παντελώς άγνωστος Κεφαλλονίτης τυχοθήρας του 16ου αιώνα γίνεται αθάνατος μέσα από την δύναμη της πένας και την θέληση μιας αποφασισμένης Κεφαλλονίτισσας.
Το ίδιο γίνεται και θα γίνει και μ’ αυτό το βιβλίο. Ακολουθώντας τον ήρωά της, η Εύη ανακαλύπτει, περίπου το 2010, την ευρύτερη συμμετοχή των Γραικών και ειδικά των Επτανησίων και των Κεφαλλήνων στην μεγάλη Ναυμαχία του Lepanto καθώς και την συμβολή τους στο νικηφόρο αποτέλεσμα. Ξεκινάει με την έρευνα. Η έρευνά της την οδηγεί σε άγνωστα γεγονότα τα οποία τα τεκμηριώνει και τα αναδεικνύει με παρεμβάσεις της τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Δεν αρκείται όμως στο να γράψει την πραγματική ιστορία της Ναυμαχίας . Έρχεται να ανατρέψει μύθους και να τιμήσει και δικαιώσει τους άγνωστους της ιστορίας.
Μέσα από την εξιστόρηση της πορείας που οδηγεί και τις δύο αντίπαλες δυνάμεις στη μεγάλη σύγκρουση της 7ης Οκτωβρίου 1571, μέσα από την αναβίωση των τόπων του δράματος, την Κωνσταντινούπολη, το Βατικανό, τη Βενετία, την Ισπανία, μέσα από την εξιστόρηση της μεγάλης σύγκρουσης, η Εύη αποτίνει φόρο τιμής ταυτόχρονα:
στον μεγάλο της ήρωα, τον Κεφαλλονίτη θαλασσοπόρο Juan de Fuca,
στο νησί της την Κεφαλλονιά και την άγνωστη συνεισφορά των Κεφαλλονιτών στην Ναυμαχία, αλλά κυρίως στους 40 000 αδικοχαμένους, άγνωστους κωπηλάτες και ναυτικούς που είτε αλυσοδεμένοι, είτε εθελοντές, είτε ναυτολογημένοι με φιρμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η με αποφάσεις της αριστοκρατικής δημοκρατίας της Βενετίας, πνίγηκαν στα νερά του Ιονίου.
Τελεί ένα «αιώνιο μνημόσυνο στους αδικοχαμένους του ματωμένου παιχνιδιού των θρόνων στα νερά της Ιόνιας Θάλασσας, όποιας ράτσας και θρησκείας, όποιας κυρίαρχης αρχής και δύναμης.»
Αφιερώνει το βιβλίο :
«Στη μνήμη όλων αυτών που τα ματωμένα πεπρωμένα τους τούς οδήγησαν σε τραγικό χορό, φλεγόμενους κι αλυσοδεμένους στην αδιατάραχτη σιωπή του βυθού της θάλασσας.
Στη μνήμη όλων αυτών που χώμα δεν έλιωσε το σώμα τους, μήτε καντήλι άναψε ποτέ στο υγρό τους μνήμα.»
Επιτελεί με τη συγγραφή του βιβλίου ένα βαθύτερο Χρέος:
«Το χρέος δεν είναι άλλο από το να τιμηθούν όλοι αυτοί, οι άγνωστοι, που άλλαξαν την ιστορία της Ευρώπης στις 7 του Οκτώβρη του 1571 στο θυσιαστήριο των Κουρτζολάρων».
Χρέος να νεκραναστήσει άγνωστους ήρωες , να δικαιώσει το έργο και την πορεία τους, να τους τιμήσει.
Είναι αυτό το βαθύτερο αίσθημα «Αποστολής» που διαπνέει όλο το έργο της Εύης, που το κάνει ξεχωριστό και τόσο δυνατό.
Η «Αποστολή» αυτή είναι τρισδιάστατη: ερευνητική, πνευματική και κοινωνική.
Η Εύη, όπως γράφει η ίδια στο εξώφυλλο, αντιλαμβάνεται τον ρόλο της ως «ένα κανάλι, μέσω του οποίου έρχονται στην επιφάνεια στοιχεία άγνωστα, για μορφές, για γεγονότα, για πράξεις ανθρώπων που το όνομά τους υπάρχει σε παλαιοκαιρισμένα χαρτιά που μυρίζουν υγρασία, μισοσβησμένο κι αλλοιωμένο από τον χρόνο και προσμένει κάποιους σαν κι εμένα για επάνοδο, για δικαίωση». Αυτοί οι κάποιοι, συνεχίζει, «είναι όσοι δεν ακολούθησαν τους δρόμους του πρέπει και του συμφέροντος αλλά της καρδιάς και της εσωτερικής εντολής, της μοναξιάς και της σιωπής και αποδεσμευμένοι ξεχύθηκαν στον κόσμο». Η ερευνητική της Αποστολή την οδηγεί να ανακαλύπτει αρχεία, να συνδέει πληροφορίες, να φωτίζει πτυχές της ιστορίας που κανείς δεν είχε υποπτευθεί.
Η Αποστολή της Εύης όμως δεν περιορίζεται στην έρευνα και στην ανάδειξη αγνώστων πτυχών και ηρώων της ιστορίας. Προχωρά, ιδιαίτερα σ’ αυτό το βιβλίο ένα βήμα πιο πέρα.
Χρησιμοποιώντας την αρχειακή έρευνα ως εργαλείο έρχεται να καταδικάσει την αδιάλειπτη εξουσία και να δικαιώσει τους πιο ανίσχυρους.
«Η αδιάλειπτη εξουσία διαφθείρει τον άνθρωπο», γράφει . «Του δίνει δύναμη υπέρμετρη κι ακόρεστη διαρπαγή –μη διαχειρίσιμες και οι δύο –και τον αναγάγει σε μικρό θεό. Μη ανεχόμενος δίπλα του άλλους ισάξιούς του οδηγείται στη σύγκρουση. Και ή με άδικους νόμους και βολικές διατάξεις ή με μάχες προσπαθεί να στηρίξει την επιβολή του». Στη Δύση η επιβολή προωθείται με ανοικτές και κρυφές συμφωνίες Βατικανού, Ισπανίας, ιταλικών πριγκιπάτων. Στην Ανατολή με φιρμάνια και καταπίεση. Η σύγκρουση και ο πόλεμος είναι θέμα χρόνου.
Στο έργο της Εύης δεν υπάρχουν καλοί και κακοί. Τόσο ο δον Χουάν όσο και ο δε Μουεζιν-ζαντέ Αλή πασάς πολέμησαν γενναία και ηρωικά. Οι χαρακτήρες είναι ανθρώπινοι , με τις αδυναμίες αλλά και την μεγαλοσύνη τους . Η Εύη απορρίπτει τους γενικόλογους αφορισμούς, ή τις εύκολες ταμπέλες που διαχωρίζουν τους ανθρώπους. Απορρίπτει τα δόγματα. Διεισδύει με ενσυναίσθηση στην ψυχή των ηρώων της. Δεν υπάρχουν για τη συγγραφέα «άπιστοι» και «ένθεοι», αλλά άνθρωποι που άλλοτε ανάγουν την πίστη σε ποικιλόμορφο μοχλό μίσους, με συνέπειες να γράφουν σελίδες απανθρωπιάς για να μπορέσουν να επιβιώσουν, και άλλοτε υπερβαίνουν τα ανθρώπινα όρια, θυσιαζόμενοι για ένα υπέρτατο καλό ή για να ανταποδώσουν ένα καλό που εισέπραξαν. Η ανθρωποκεντρική αυτή προσέγγιση που χαρακτηρίζει το έργο της Εύης είναι βαθύτατα πνευματική.
Η «πνευματικότητα», ταυτόχρονα θρησκευτική και κοσμική, αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του έργου της.
Η θρησκευτική πνευματικότητα επικεντρώνεται στη σχέση του ανθρώπου με το θείο, με την αέναη προσπάθεια του ατόμου να θέσει τον εαυτό του σ’ ένα ευρύτερο οντολογικό πλαίσιο. Είναι χαρακτηριστικοί οι τίτλοι των έργων της: «Στα σκαλοπάτια τ’ ουρανού», «Στους θρόνους της Αποκάλυψης»… Παραπέμπουν στην ανθρώπινη προσπάθεια προσέγγισης του θείου, χωρίς τη χρήση δογματικών κανόνων, λογικών αναλύσεων ή εργαλειακών υπολογισμών. Το πεπρωμένο για την Εύη είναι δεδομένο, η ενόραση αποτελεί υπαρκτό χάρισμα, η ψυχή είναι αθάνατη και μετενσαρκώνεται και κάθε χαρακτήρας και κάθε ανθρώπινη εμπειρία είναι ένα πετραδάκι στην ατομική και συλλογική υπαρξιακή αναζήτηση εσωτερικής βελτίωσης, υπέρβασης και θέωσης.
Γράφει χαρακτηριστικά ( σελ 337)
«Δεν χάθηκαν άδικα τόσες χιλιάδες ψυχές. Λυτρώθηκαν. Σκότωσαν και σκοτώθηκαν από τους νικητές. Τα σώματα, χώμα και νερό, φθαρτά και αέναα στοιχεία και στοιχειά, ακολουθούν τον κύκλο της αιώνιας μεταλλαγής. Οι ψυχές, αρχαίες και άφθαρτες, δεν τρυπήθηκαν από σπαθιά, μήτε τινάχθηκαν από μπαρούτι. Ανάλαφρες από γήινα βαρίδια, αόρατες και άυλες, ξεφεύγουν από τη σάρκα και παίρνουν τα’ αψήλου για τους άναρχους θρόνους του Δημιουργού ‘ορατών τε πάντων και αοράτων’. Θα μείνουν να περιμένουν κρίση για θέωση ή τιμωρητικούς κύκλους επανόδου βάσει της δράσης των δυνάμεων του αόρατου και ανεξήγητου».
Η κοσμική πνευματικότητα επικεντρώνεται στη σχέση του υποκειμένου με τον άλλο, μέσω των βαθύτερων ανθρώπινων σχέσεων . Σ’ όλο το έργο της Εύης οι βαθύτερες ανθρώπινες σχέσεις είναι κυρίαρχες και προσδιορίζουν την έκβαση των γεγονότων.
Μέσα από κοινές βιωματικές εμπειρίες, εχθροί γίνονται φίλοι, άνθρωποι διαφορετικής προέλευσης και καταγωγής σμίγουν και αντιμετωπίζουν από κοινού το πεπρωμένο τους. Όπως ο Σάντρι και ο φίλος του ο Τάταρος. Ο ένας σκλάβος μουσουλμάνος αλυσοδεμένος στη Βενετική γαλέρα. Ο άλλος γενίτσαρος που είχε λαβωθεί κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Υποκρινόμενοι τους Χριστιανούς και χτυπώντας με σπαθιά και τσεκούρια τους ηδη νεκρούς μουσουλμάνους, κατορθώνουν να επιβιώσουν και να σωθούν. (σελ 341)
Όπως εξηγεί ο Νίκος Μουζέλης σ’ ένα ενδιαφέρον άρθρο του με τίτλο «Τα Μυστικά Ρεύματα της Πνευματικότητας» (25/11/2008 Εφημερίδα Βήμα), η θρησκευτική πνευματικότητα καλλιεργείται μέσω της «κένωσης» , δηλαδή με το άδειασμα της ψυχής, από διάφορα εμπόδια (λάθη, εγωισμούς κλπ) που θέτουν φραγμούς στην άμεση επικοινωνία του ανθρώπου με το θείο. Η κοσμική πνευματικότητα προάγεται με την ενσυναίσθηση και το «βίωμα» που ενώνει τους ανθρώπους. Και οι δύο διαδικασίες είναι παρούσες στο έργο της Εύης.
Η Εύη δεν θα αρκεσθεί με την ερευνητική και πνευματική της Αποστολή. Γιατί γνωρίζει ότι τα μηνύματα, για να παραμείνουν ζωντανά στο διάβα των αιώνων, πρέπει να εγγραφούν στο συλλογικό κοινωνικό υποσυνείδητο. Όπως και με τον de Fuca, έχει ήδη ξεκινήσει την εκστρατεία αναγνώρισης της συμβολής της Κεφαλονιάς αλλά πρωτίστως των 40.000 αδικοχαμένων ναυτικών από τις πολιτικές και θρησκευτικές αρχές, αρχής γενομένης από την τέλεση ενός μνημόσυνου με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών.
Είμαι σίγουρη ότι τα επόμενα χρόνια, η αληθινή ιστορία της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου θα διδάσκεται στα σχολεία μας, θα μνημονεύεται σε τελετές, θα οδηγήσει σε νέες έρευνες και παρουσιάσεις. Γιατί αυτή είναι η κοινωνική Αποστολή της τέχνης όταν υπηρετείται από πνευματικές προσωπικότητες όπως την Εύη. Να εκπέμπει διαχρονικά μηνύματα που διδάσκουν. Μηνύματα που μας βοηθάνε τελικά να γίνουμε καλλίτεροι άνθρωποι.
Εύη μας ένα μεγάλο ευχαριστώ από όλους μας.
Leave a Reply