ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ!
Παρουσίαση Βιβλίου, 9/3/2022
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Τελικά υπάρχει άλλος Δρόμος στην Ελλάδα του σήμερα ώστε να ξεπεραστούν οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις που βιώνουμε και να κτίσουμε μια κοινωνία που θα προσφέρει συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης για τα μέλη της και ελπιδοφόρες προοπτικές για τις γενιές που θα μας διαδεχθούν ;
Η απάντηση που δίνεται μέσα από τις 18 συνεντεύξεις που παρατίθενται στο βιβλίο που επιμελήθηκαν οι Πέτρος Ρυλμον, Βασίλης Ρόγγας και Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι όχι μόνο καταφατική αλλά και πειστική καθώς αναδεικνύονται οι αντιφάσεις και καταστροφικές επιπτώσεις του κυρίαρχου μείγματος πολιτικής που προωθείται τις τελευταίες δεκαετίες και κατατίθενται προτάσεις για εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές σε επιμέρους πεδία …
Είναι μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία καθώς δεν υπάρχει μεγαλύτερο όπλο υπονόμευσης της δημοκρατίας σε μια χώρα από την επικράτηση της λογικής του μονόδρομου.. Μιας λογικής που προωθείται από εξουσιαστικές ελίτ και αυταρχικές κυβερνήσεις και δομείται στη βάση εκβιαστικών απλουστευτικών διλημμάτων… Διλημμάτων που τις περισσότερες φορές στερούνται λογικής βάσης, διχάζουν και πολώνουν την κοινωνία και αποτρέπουν τη συγκρότηση μιας κοινωνικής πλειοψηφίας που έχει τη δύναμη να κρίνει , να αξιολογήσει εναλλακτικές προσεγγίσεις και να προκαλέσει ανατροπές .. Εδώ και δύο δεκαετίες καλούμεθα να απαντήσουμε σε τέτοια εκβιαστικά διλήμματα : Ευρώ ή Δραχμή ; Μνημονιακός ή Αντιμνημονιακός ; Εμβολιασμένος ή Ψεκασμένος ;
Δύση ή Ανατολή ; Ρωσόφιλος ή Δυτικόφιλος;
Η εδραίωση της λογικής του μονόδρομου στην άσκηση πολιτικής ,ανεξάρτητα από τις αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει για ευρύτατα κοινωνικά στρώματα, διασπείρει τον φόβο και την ανασφάλεια και κυρίως το γενικευμένο αίσθημα ανημποριάς και ματαιότητας . Αφού δεν υπάρχουν επιλογές , λέει ο περισσότερος κόσμος, ας κοιτάξω να περισώσω ό,τι μπορώ και να περιφρουρήσω τον ιδιωτικό μου χώρο .. η συμμετοχή στα κοινά και η αμφισβήτηση της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων είναι αδιέξοδη….
Επιτρέψτε μου στο πολύ σύντομο χρόνο που έχω στη διάθεσήμου να καταθέσω, σχεδόν επιγραμματικά, σκέψεις και προτάσεις που μου γεννήθηκαν από την ανάγνωση του βιβλίου αλλά και την μικρή μου εμπειρία στα κοινά :
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του Μονόδρομου και του κυρίαρχου υποδείγματος στην άσκηση οικονομικής πολιτικής στην Ευρώπη και στην Ελλάδα;
Το κυρίαρχο καπιταλιστικό υπόδειγμα του σήμερα είναι κορπορατιστικό και όχι νεοφιλελεύθερο . Ως αποτέλεσμα της άναρχης και αρρύθμιστης παγκοσμιοποίησης των τελευταίων δεκαετιών και της άκριτης φιλελευθεροποίησης των αγορών προϊόντων, υπηρεσιών και κεφαλαίου, ένας σχετικά μικρός αριθμός διεθνών επιχειρηματικών ομίλων έχουν αποκτήσει μεγάλα μερίδια των αγορών, έχουν δημιουργήσει σχετικά κλειστές παγκόσμιες αλυσίδες αξίας ,ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών και ασκούν πολιτική επιρροή και δύναμη σε ολοένα πιο αδύνατες κυβερνήσεις. Στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα, στη φαρμακοβιομηχανία , στους σύγχρονους τεχνολογικούς κλάδους, στον κλάδο της ενέργειας κλπ , ελάχιστοι πολυεθνικοί όμιλοι ελέγχουν την αγορά και ποδηγετούν τις εξελίξεις, αναπτύσσοντας συχνά μεταξύ τους αθέμιτες ,ολιγοπωλιακές και αδιαφανείς πρακτικές . Βασική επιδίωξη τους αποτελεί η διεύρυνση κερδών μέσω ιδιωτικοποίησης ολοένα και περισσότερων δραστηριοτήτων, ακύρωσης τυχόν ρυθμιστικών παρεμβάσεων των κρατών , αποδυνάμωσης της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων , πρόκλησης τεχνητής ζήτησης για τα προϊόντα του κλάδου στον οποίο δραστηριοποιούνται ( πχ εμβόλια ), απομείωσης της αξίας περιουσιακών στοιχείων πχ ακινήτων, γής ή φυσικών πόρων πχ λιγνίτη ή νικελίου ώστε να εξαγορασθούν ή αντικατασταθούν όσο το δυνατόν φθηνότερα και αύξησης τιμών και περιθωρίων κέρδους…
Αποτέλεσμα της επικυριαρχίας αυτού του κορπορατίστικου καπιταλιστικού μοντέλου και της αντίστοιχης δραματικής εξασθένισης της διαπραγματευτικής ισχύος των εθνικών κρατών και των κοινωνικών φορέων, αποτελούν :
- η αύξηση των ανισοτήτων ,
- η δραματική χειροτέρευση των συνθηκών διαβίωσης ευρύτατων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων κυρίως στις εισοδηματικά αναπτυγμένες χώρες ,
- η διάρρηξη του σταθερού κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ εργοδοσίας και εργαζομένων που αποτελούσε πυλώνα σταθερότητας και πυλώνα της σοσιαλοδημοκρατίας μεταπολεμικά ,
- η αύξηση της ανασφάλειας και κυρίως
- η κρίση εμπιστοσύνης από πλατιά λαϊκά στρώματα προς το υπάρχον πολιτικό σύστημα με αποτέλεσμα την απονομιμοποίηση στα μάτια των ψηφοφόρων βασικών δημοκρατικών θεσμών .
Αν τα ανωτέρω ισχύουν, το ερώτημα που τίθεται είναι αν υπάρχει άλλος δρόμος όχι στην θεωρία αλλά στην πράξη …
Υπάρχουν βαθμοί ελευθερίας στις γνήσια δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις σε Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο να ανατρέψουν την επικυριαρχία του διεθνοποιημένου, αδιαφανούς κλειστού κυκλώματος εξουσίας επιχειρηματικών συμφερόντων και να προωθήσουν ένα άλλο μοντέλο με επίκεντρο τον άνθρωπο , τα δικαιώματά του και την ευημερία των κοινωνιών;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ξεκάθαρη και άκρως πολιτική : Βαθμοί ελευθερίας υπάρχουν για την προώθηση Άλλου Δρόμου αλλά αυτό απαιτεί τη συγκρότηση ενός ευρύτατου και ισχυρού μετώπου προοδευτικής συμπαράταξης. Μια ισχυρή προοδευτική συμπαράταξη που θα ιεραρχήσει προτεραιότητες και θα κινητοποιήσει κοινωνικές δυνάμεις μπορεί να αποκτήσει τη διαπραγματευτική δύναμη να προωθήσει την αποτελεσματική ρύθμιση των αγορών, τη διασφάλιση ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και την προώθηση μέτρων και επενδύσεων συμβατών με μια βιώσιμη ανάπτυξη που θα μπορέσει να εξασφαλίσει αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και διαβίωσης για όλους. Στρατηγική επιδίωξη του μετώπου αυτού, σ’ αυτή τη φάση της ιστορίας, αποτελεί η προάσπιση της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής δημοκρατίας .
Υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις για τη συγκρότηση μιας τέτοιας προοδευτικής συμπαράταξης ;
Μέχρι την επίθεση στην Ουκρανία , οι προοπτικές στην Ευρώπη ήταν μάλλον ελπιδοφόρες .. Η τάση του κορπορατιστικού συστήματος να παράγει οικονομικές, χρηματοπιστωτικές κοινωνικές, και περιβαλλοντικές κρίσεις, μέσα από την επιδίωξη αδηφάγου μεγέθυνσης και εμπορευματοποίησης των αγορών υποστηριζόμενης από τη λογική του μονόδρομου στην άσκηση πολιτικών, δημιούργησε συνθήκες κινητοποίησης και σύμπραξης πολιτικών δυνάμεων και κινημάτων που προώθησαν πιο προοδευτικές πολιτικές με μέτρα ρύθμισης των αγορών, επιβολή φορολογίας στους τεχνολογικούς κολοσσούς, ακύρωση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αμοιβαιοποίηση χρεών των Κρατών της Ευρωζώνης, ίδρυση Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προώθηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας κλπ
Πρόσφατη μάλιστα Έκθεση της Ανεξάρτητης Επιτροπής της Ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, την οποία είχα την τιμή να συμπροεδρεύω με τον π Πρωθυπουργό της Δανίας Poul Nyroup Rasmussen, με τίτλο «Ευημερία για Όλους σε μια Βιώσιμη Ευρώπη», πρότεινε συγκεκριμένα μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση με στήριξη των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών , των Αριστερών και των Οικολόγων Πράσινων του Ευρωκοινοβουλίου. Προτεραιότητα της Εκθεσης αποτέλεσε η αντικατάσταση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης από ένα Σύμφωνο Βιώσιμης Ανάπτυξης συνεπές με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και της συνθήκης που υπέγραψαν 193 χώρες το 2015. Φοβάμαι ότι η εισβολή στην Ουκρανία και ο συνεχιζόμενος πόλεμος θα αναχαιτίσει αυτή την πορεία, προβάλλοντας ως προτεραιότητα θέματα αμυντικής, ενεργειακής και πολιτικής ασφάλειας. Αποτέλεσμα αυτής της αναθεώρησης προτεραιοτήτων θα είναι η αποκόμιση τεράστιων κερδών μεταξύ άλλων απο πολεμικές βιομηχανίες , ενεργειακούς κολοσσούς, χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές και ναυτιλιακές και μεταφορικές εταιρείες στις πλάτες όχι μόνο των προσφύγων και αθώων θυμάτων του πολέμου αλλά και Ευρωπαίων καταναλωτών και φορολογούμενων…
Ποιοι οι βαθμοί ελευθερίας στην Ελλάδα του σήμερα για την προώθηση ενός Άλλου Δρόμου ; Μπορούν να υλοποιηθούν πολιτικές, όπως αυτές που προτείνονται στο βιβλίο, πολιτικές που προάγουν τη βιώσιμη παραγωγική ανασυγκρότηση , τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας και των παραγωγικών επενδύσεων από το τραπεζικό σύστημα, την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία , την ανασύνταξη του συνδικαλιστικού κινήματος, την ενδυνάμωση κοινωνικών συλλογικοτήτων όπως καταναλωτικών οργανώσεων , συνεταιρισμών κλπ ,την προάσπιση της Κοινωνίας των Κοινών, την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας ή την συνεργασία των τοπικών κοινωνικών εταίρων με την τοπική αυτοδιοίκηση για την προώθηση μιας βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης;
Aν και μπορεί να ακουστεί ουτοπικό αυτό που θα πώ , πιστεύω ότι οι προοπτικές στη χώρα μας για την προώθηση ενός ‘Αλλου Δρόμου είναι πιο ευοίωνες στη χώρα μας απ’ ό,τι στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρώπης και κυρίως στις βιομηχανικά πιο αναπτυγμένες χώρες. Η συγκρότηση μιας δυναμικής προοδευτικής συμμαχίας ικανής να ανατρέψει τη λογική του μονόδρομου είναι εφικτή στην Ελλάδα του 2022 κάτω όμως από συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Οι λόγοι γι αυτό τον ισχυρισμό είναι οι ακόλουθοι:
1)Λόγω παραγωγικής δομής, κλαδικής εξειδίκευσης και παρουσίας πολύ μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελληνική αγορά , ο βαθμός εξάρτησης τής οικονομίας και των μεγαλύτερων Ελληνικών επιχειρήσεων από ισχυρούς διεθνείς επιχειρηματικούς ομίλους και διεθνείς αλυσίδες αξίας είναι ακόμα σχετικά περιορισμένος . Κάτω από συγκεκριμένα κίνητρα και πολιτικές συνεργειών είναι ακόμα εφικτή η προαγωγή παραγωγικών συμπλεγμάτων και περιφερειακών επενδυτικών προγραμμάτων ικανών να προωθήσουν ένα βιώσιμο παραγωγικό και τεχνολογικό μετασχηματισμό της οικονομίας. Αρκεί να περάσουμε από γενικόλογες θεωρητικές τοποθετήσεις στην οργάνωση του εγχειρήματος με προαγωγή του συμμετοχικού, δημοκρατικού και ενεργού προγραμματισμού , συγκρότηση αποτελεσματικών και αποκεντρωμένων διοικητικών δομών και καταμερισμό έργου και ευθύνης σε φορείς και υπευθύνους διαχείρισης με υποχρέωση λογοδοσίας για την υλοποίηση κάθε έργου .
2)Λόγω υψηλού δημόσιου και ιδιωτικού χρέους , η εξάρτηση της οικονομίας είναι κυρίως θεσμική. Η χρηματοδότηση της οικονομίας και η προαγωγή μεταρρυθμίσεων και διαρθρωτικών μέτρων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από συλλογικές αποφάσεις των Ευρωπαίων εταίρων μας και των Ευρωπαϊκών οργάνων και πολιτικών . Η απομείωση και αναδιάρθρωση του χρέους και η αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων έχουν αναγνωρισθεί ως προτεραιότητες από τους πιστωτές μας . Επομένως υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις και οι πόροι για τη χρηματοδότηση ενός προοδευτικού προγράμματος Βιώσιμης Ανάπτυξης . Αρκεί να μην καταστεί για άλλη μια φορά η Ελλάδα ευάλωτη στις ορέξεις των αγορών, να εξασφαλιστεί η διαφάνεια, η λογοδοσία και η αποτελεσματικότητα όσον αφορά στη χρήση των πόρων , ιδιαίτερα των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και να συγκροτηθεί μια αξιόπιστη διαπραγματευτική ομάδα.
3)Το υψηλό ποσοστό αυτοαπασχολούμενων και ελεύθερων επαγγελματιών στην οικονομία αλλά και η όξυνση της φτώχειας , της ανασφάλειας , της εισοδηματικής ανεπάρκειας και των ανισοτήτων μεταξύ εργαζομένων αλλά και μεταξύ εργαζομένων και ανέργων, δημιουργεί προϋποθέσεις για την πολιτική αποδοχή ενός φιλόδοξου προγράμματος προαγωγής της ανθρώπινης ασφάλειας και σύνταξης ενός σύγχρονου κοινωνικού συμβολαίου σε μια κοινωνία όπου οι τεχνολογικές αλλαγές αναμένονται να επιφέρουν τεράστιους κοινωνικούς κλυδωνισμούς . Κύριες συνιστώσες ενός τέτοιου προοδευτικού προγράμματος αποτελούν η προστασία της ισότιμης πρόσβασης στη δημόσια υγεία , στο εκπαιδευτικό σύστημα, στη στέγη και στις κοινωνικές υπηρεσίες, η προώθηση ενεργητικών πολιτικών εργασίας, κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας, η εξασφάλιση αξιοπρεπών συντάξεων για τις μελλοντικές γενεές, η δημιουργία υπηρεσιών στήριξης της οικογένειας αλλά και της τρίτης και τέταρτης ηλικίας σε μια κοινωνία που το προσδόκιμο της ζωής αναμένεται να ξεπεράσει τα 100 έτη . Η υλοποίηση ενός τέτοιου Προγράμματος Ανθρώπινης Ασφάλειας πάει χέρι -χέρι με το Πρόγραμμα Βιώσιμης Ανάπτυξης . Βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν έχει εδραιωθεί ένα αίσθημα ασφάλειας ….Απο την άλλη μεριά κοινωνική συνοχή και συμμετοχή δεν επιτυγχάνονται μόνο με αναδιανεμητικές και κοινωνικές πολιτικές. Απαιτείται να δημιουργούνται παράλληλα νέος πλούτος και νέες θέσεις εργασίας …
4) Η χώρα μας διαθέτει ένα ανεκτίμητο φυσικό περιβάλλον και βιοποικιλότητα , ένα πολύτιμο και διεθνώς αναγνωρισμένο πολιτιστικό κεφάλαιο , στρατηγική θέση ως ενεργειακό κι μεταφορικό σταυροδρόμι καθώς και τεράστιες δυνατότητες στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας . Επομένως ,η πράσινη μετάβαση και η προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής δημιουργίας δεν αποτελούν πεδίο σύγκρουσης κατεστημένων συμφερόντων αλλά απαραίτητες και επιθυμητές συνιστώσες μιας βιώσιμης αναπτυξιακής στρατηγικής .
Η σύμπραξη προοδευτικών δυνάμεων επομένως γύρω από έναν Άλλο Δρόμο είναι εφικτό να δομηθεί γύρω από ένα Πρόγραμμα Προοδευτικής Διακυβέρνησης με τρείς πυλώνες : βιώσιμη παραγωγική ανασυγκρότηση , ανθρώπινη ασφάλεια με κοινωνική συνοχή και προστασία φυσικού, περιβαλλοντικού και πολιτισμικού κεφαλαίου και βιοποικιλότητας.
Οι προτάσεις και πολιτικές που περιλαμβάνονται στο βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας εντάσσονται εύκολα σε μια τολμηρή αλλά ρεαλιστική προγραμματική σύγκλιση προοδευτικών δυνάμεων . Αυτό που είναι δύσκολο είναι να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα και στους πολιτικούς εντολοδόχους τους , στα κόμματα και στους πολιτικούς σε βαθμό τέτοιο που θα τους κάνει να θέλουν ν’ αγωνισθούν και να διεκδικήσουν τον Άλλο Δρόμο … Επομένως δύο είναι τα ζητούμενα: πρώτον η αποδόμηση της λογικής του μονόδρομου και η ανάδειξη του Αλλου Δρόμου σε επίπεδο διαφορετικών στρατηγικών επιλογών και πολιτικών και παράλληλα η συγκρότηση μιας αξιόπιστης , αποφασισμένης και αξιόμαχης ηγετικής ομάδας μιας ευρείας προοδευτικής συμπαράταξης , η συγκρότηση της οποίας θα γεννά ελπίδα, θα κινητοποιήσει ευρύτατες κοινωνικές δυνάμεις και θα εγγυάται την προαγωγή του δημοσίου συμφέροντος .
Αυτή είναι η πρόκληση μπροστά μας για όλους όσοι πιστεύουμε στην πρόοδο , στη δημοκρατία και στην κοινωνική δικαιοσύνη . Είμαστε καταδικασμένοι να τολμήσουμε …
Leave a Reply